یک شیرینی سخت برای شب چله
به گزارش وبلاگ کلشی ها، علی حسین پناه ـ مسئول ثبت میراث ناملموس خراسان شمالی ـ درباره حلوا کنجد (حلوا کنجدی) گفت: فرایند تهیه این شیرینی طولانی است و تقریبا هشت ساعت زمان می برد. تمام محصولات محلی منطقه جاجرم همانند کنجد، شیره انگور، ریشه گیاه بیخ و ... جزو مواد اولیه این شیرینی محلی است. این حلوا فصلی است و از آبان ماه تا شب عید نوروز طبخ می گردد و در دسترس مردم قرار می گیرد. در اصل این حلوای محلی مختص شب یلداست و در مراسم چله برون یکی از طبق هایی که آماده می نمایند، طبق حلوای کنجدی است.
او اضافه کرد: برای تهیه این حلوا اجاق هایی را که با کاه گل درست شده اند، راه می اندازند و شیره انگور را در دیگ چدنی (غازان) روی حرارت آن قرار می دهند و با پارویی چوبی آغاز به هم زدن می نمایند. حدود پنج، شش ساعت زمان می برد تا شیره قوام بیاید و رنگ آن روشن گردد. سپس ریشه گیاه بیخ را دو، سه بار می جوشانند و کفی را که بعد از جوشاندن روی آن ایجاد می گردد، به شیره انگور اضافه می نمایند که موجب روشن شدن رنگ شیره می گردد و وقتی رنگ شیره کاملا باز شد، نوبت به اضافه کردن کنجد می رسد.
مسئول ثبت میراث ناملموس خراسان شمالی ادامه داد: این مراحل با هم زدن همراه است و این کار به قدری سخت است که از ابتدا تا به امروز آماده کردن این حلوا بر عهده مردان بوده و زنان در فراهم کردن مقدمات اولیه به مردان یاری می کردند. بعد از هشت ساعت که حلوا خوب قوام آمد و به غلظت مناسب رسید، پودر گندم بریان را آرد می نمایند و روی مجمع های (سینی) مسی می پاشند و سپس حلوا را داخل مجمع ها می ریزند و قالب گیری می نمایند.
مسئول تدوین پرونده ثبتی حلوا کنجد بیان نمود: این شیرینی محلی به جز نوع کنجدی آن در دو نوع دیگر هم تهیه می گردد؛ در یک نوع آن به جای کنجد چهارمغز اضافه می نمایند که به آن حلوا نقره گفته می گردد و در مدل دیگر که حلوا ته غازانی (تهِ دیگ) نام دارد، کنجد بیشتری اضافه می نمایند تا نسبت به شیره انگور کنجد بیشتری داشته باشد و رنگ تیره تری هم دارد و به علت مزه و حجم کنجد زیاد هواداران زیادی هم دارد.
حسین پناه با بیان این که مشغول تهیه پرونده ثبت مهارت تهیه حلوا کنجدی است که سال جاری به شورای ثبت ارائه خواهد شد، گفت: طبق مستندات و گزارش های شفاهی تهیه این حلوا یکی از اولین مدل های کارگاهی در شهر بوده است. در حال حاضر نیز این حلوا در کارگاه ها تهیه و در بازار عرضه می گردد و خیلی کم پیش می آید که در خانه ها تهیه گردد. در گذشته نیز به علت سختی پخت، سالی یکی دو بار برای شب چله تهیه می شده است.
منبع: گردشبان