بازگشت به پاکت سیگار - وبلاگ کلشی ها

به گزارش وبلاگ کلشی ها، هم میهن نوشت: الان که من دارم این مطلب را می نویسم، قیمت هر بند کاغذ چاپ و تحریر 70 در 100 با گرماژ 70 گرم در ایران، یک میلیون و ششصد و پنجاه هزار تومان شده است و این مبلغ بالاترین قیمت کاغذ، از زمانی است که برای نخستین بار در تاریخ، چیزی به نام کاغذ وارد ایران شد! در دورانی زندگی می کنیم که مسائل مالی و معیشتی از همه سو به همگان فشار آورده و در این میان مظلوم ترین حوزه، حوزه فرهنگ، هنر و رسانه است که خیلی زود، با کوچک ترین نابسامانی و التهابی، بازارش را به کل از دست می دهد.

بدیهی است مردمی که برای هر کیلو گوشت، باید نیم میلیون تومان هزینه نمایند، پولی برای سینما و کنسرت رفتن یا کتاب خریدن برایشان باقی نخواهد ماند. در این روز ها که شرایط مالی مردم ایران وارد مرحله پیچیده و عجیبی شده، وقایع حوزه فرهنگ نیز به همان نسبت تعجب آور شده و از جمله مصادیق مدنظر من، مسئله کتاب است. اگر همین امروز به یک کتاب فروشی در تهران سر بزنید و میز کتاب های تازه منتشرشده را آنالیز کنید، متوجه خواهید شد که بیشتر کتاب های این میز، نه در شناسنامه اثر و نه پشت جلد، قیمت ندارند! یعنی عددی به عنوان قیمت این کالای مصرفی روی آن درج نشده است. من نمی دانم این کار تا چه مقدار قانونی است و آیا اساسا می گردد کالایی بدون اینکه قیمت مصرف نماینده داشته باشد وارد بازار گردد یا خیر، اما نمی توانم به ناشر بینوای خصوصی و بی بهره از مواهب مختص ناشران دولتی خرده ای هم بگیرم. می پرسید چرا؟

هفته گذشته درست همین موقع، کاغذی که الان بندی یک میلیون و ششصد هزار تومان است، یک میلیون و دویست هزار تومان بود. یعنی اگر ناشری هفته گذشته کتابی را به چاپخانه فرستاده باشد و قیمت تمام شده هر جلد آن کتاب را به علاوه 30 درصد سود خود نموده و مجموع حاصل را در پشت جلد به عنوان قیمت کتاب برای مصرف نماینده درج نموده باشد، این هفته اگر تمام نسخه های آن کتاب را هم یک جا بفروشد، باز هم ضرر نموده است! این شرایط تبعات هولناکی دارد که توقف انتشار کتاب های تازه به وسیله ناشران، افزایش بی سابقه قیمت کتاب در بازار، عدم استقبال مخاطب از کتاب و در نتیجه کاهش سرانه مطالعه از بدیهی ترین آنهاست. همین مسئله سبب شده بیشتر ناشران خصوصی کتاب های تازه را بدون قیمت به بازار عرضه نمایند تا هر فروشنده ای هرجا خواست کتاب را بفروشد، در لحظه استعلام بگیرد و ببیند الان قیمت کتاب چقدر است! آن ماجرا را یادتان هست که تا مدت ها دستمایه شوخی بود؟

کسی از دیگری می پرسید: دلار چند است؟ و او پاسخ می داد: الان یا الان؟ این لطیفه دقیقا بلایی است که امروز بر سر کاغذ و کتاب در ایران آمده است. می گویند مرحوم علی اکبر دهخدا، موسس و نخستین مدیر لغت نامه دهخدا، به دلیل فقری که در تمام عمر با آن دست و پنجه نرم کرد، بخش زیادی از لغت نامه و یادداشت های مربوط به آن را پشت پاکت های سیگار یادداشت نموده بود. آنچه که امروز بر بازار انتشار کتاب در ایران می رود، یحتمل تا چندماه دیگر ما را به دوران دهخدا و مکتب دهخدائیسم بازخواهد گرداند و مجبور خواهیم شد برای نوشتن آنچه در سر داریم محتاج پاکت سیگارهایمان شویم! چراکه با این روند فزاینده افزایش قیمت کاغذ در بازار، بعید به نظر می رسد که ناشری کتابی را از نویسنده ای آن قدر در خور سرمایه گذاری ببیند که بخواهد دست در جیب مبارک نموده و هزینه ای بابت انتشار اثرش به چاپخانه پرداخت کند. مگر اینکه ناشر مورد نظر از عنایت ویژه کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهره مند باشد و بتواند کاغذ رایگان بگیرد که آن وقت اصلا دیگر در این معادلاتی که بنده در این متن چیدم قرار نخواهد گرفت. (با کمی جست وجو در اینترنت می توانید لیست ناشران موردنظر و مقدار بهره مندی شان از این امکان را پیدا کنید!)

چند سال پیش در گرامیداشت دهخدا و خدماتش و بعلاوه به مناسبت رونمایی نسخه آنلاین لغت نامه، یادداشتی در نشریه ای نوشته بودم که تیترش از پشت پاکت های سیگار تا نسخه آنلاین بود. نوشته بودم چه کسی فکرش را می کرد آن نوشته های پژوهشی که پیرمردی با دستخط ریز در خانه محقرش پشت پاکت سیگار یادداشت می کرد، روزی به یکی از مهم ترین آثار تاریخ فرهنگ ایران تبدیل و نسخه آنلاین آن برای استفاده تمام مردم جهان ساخته گردد؟ حالا، اما باید بگویم: کاش می شد از آن پیرمرد پرسید که آیا فکرش را می کرد که روزی شرایط معیشت در کشوری که مهر آن با بند بند وجودش گره خورده بود، چنان گردد که پژوهشگرانی، چون او مجبور شوند با وجود پیشرفت های حیرت انگیز علم در همه عرصه ها، به دورانی برگردند که برای نوشتن، مانند او، از پشت پاکت سیگارهایشان مدد بگیرند؟!